Nhiều
người lầm tưởng rằng cây Phong Lan chỉ cần có khí trời và nước là có
thể sống và phát triển được. Thật ra, cây Phong lan cũng như tất cả các
loại cây trồng khác đều phải có đầy đủ chất dinh dưỡng và kích thích tố.
Nhìn chung, một cây Phong lan (cả lan rừng lẫn lan cấy mô) đều cần rất
nhiều nguyên tố, trong đó nổi bật các nguyên tố da lượng như N (Đạm), P
(Lân) và K (Kali) và các nguyên tô vi lượng như Fe (Sắt), Cu (Đồng), Ma
(Ma ngan), Bo (Bo), Mo (Molibden)...
Ngoài ra Phong lan cũng cần phải có đầy đủ các nguyên tố bổ sung như Ca
(Calci), Mg (ma giê), S (sunphua)... Mỗi một loại nguyên tố đều có giá
trị dinh dưỡng riêng của nó, không thể thiếu được.
Ví dụ, đạm cần cho việc đảm bảo Protein và Nuleoprotein trong tế bào,
giúp cho sự tăng trưởng của cây (nhất là ở lá) và sự hô hấp. Cây Phong
lan thiếu đạm sẽ cằn cỗi, yếu, không xanh tươi và lá nhỏ, hơi vàng. Còn
lân rất cần cho sự quang hợp, giúp cho việc tăng cường sự chuyển hóa
năng lượng trong cơ thể, làm cây chóng ra rễ, nẩy mầm khỏe và sớm có
hoa.
Thiếu lân, cây Phong lan sẽ kém tăng trương, cây nhỏ, sức đề kháng kém,
lá xanh pha tím, rễ ít, chậm ra hoa. Còn Kali đảm bảo sự vận chuyển nước
và các chát dinh dưỡng trong
cây, luân lưu sự điều hòa như quang hợp, phân hóa tế bào, làm cho cây dự
trữ được chất dinh dtfơng. Nếu thiếu Ka li, cây ngừng phát triển, khô
dần, lá úa vàng dễ rụng.
Hiện nay, do việc nuôi trồng Phong lan đã đi vào sản xuất công nghiệp,
do đó rất nhiều cơ sở sản xuất đã pha sẵn các dung dịch dinh dưỡng để
bón cho cây, trong đó chủ đạo gồm 3 nguyên tố chủ yếu N, P, K với các
nguyên tố vi lượng bổ sung thích hợp. Phong lan sau khi được đưa ra khỏi
chai cấy mô sẽ phát triển quả 4 giai đoạn với 4 chế độ dinh dưỡng khác
nhau:
- Phong lan dưới 3 tháng tuổi, phân bón chủ yếu là đạm, còn lân và kali
cũng dùng, nhưng rất loãng. Cụ thể Phong lan 2 tháng dùng 3 g đạm pha
trong 10 lít nước và tưới mỗi tuần 1 lần... Phong lan 3 tháng, dùng 5 g
đạm trong 10 lít nước và tưới 10 ngày 1 lần (có thể pha loãng bằng một
nửa và tưới sát ngày hơn).
- Phong lan từ 4 tháng đến 10 tháng tuổi, dùng cả 3 loại nguyên tố, với
công thức N = 3, P = 1, K : 1. cụ thể là: 10g N + 3g P + 3g K pha trong
10 lít nước và cứ 15 ngày tưới 1 lần (có thể pha loãng một nửa và tưới 1
tuần 1 lần).
- Phong lan từ 10 tháng đến 16 tháng tuổi, dùng cả 3 nguyên tố như nhau
(N = 2, P = 2, K = 2) cụ thể là : 6g N + 6g P + 6g K, pha trong 10 lít
nước, 15 ngày tưới 1 lần (có thể pha loãng một nửa và một tuần tưới một
lần), kết hợp pha thêm nguyên tố vi lượng.
- Phong lan từ 16 tháng tuổi trở lên, cho đến khi ra hoa, dùng công thức
N = 1, P = 2, K = 3. Cụ thể là 5g N, 10g P, 15g K pha chung trong 10
lít nước, nửa tháng tưới 1 lần (có thể pha loãng một nửa và tưới tuần 1
lần) dùng nhiều nguyên tố vi lượng hơn.
Về nguồn phân vô cơ này, có thể dùng các loại cho phù hợp với Phong lan
như N nên dùng (NH4)2SO4 21% N (Sulphat amnonium, hơi chua, Phong lan dễ
tiếp thu. Về P nên dùng [CaH4(PO4)2CaSO4 (Super lân) 20% P2O5 dễ tan
nên Phong lan hấp thu được ngay. Về K nên dùng SO4K2 (sulphat Kali). Còn
các nguyên tố khác như Ca thì dùng Ca(NO3)2 (không nên dùng vôi trắng);
Mg thì dùng MgSO4 hay MgHPO4; Fe nên dùng sắt tam FeCl3; còn Cu nên
dùng đồng nhị CuCl2; Zn có thể dùng cả ZnCl2 Và ZnSO4; Cũng như Ma dùng
cả MnCl2 và MnSO4. Ngoài ra, có thể pha thêm một ít các vitamin (loại C
và B) các chất kích thích tố như 2,4 D, Giberalin, Citokinin...
Khi Phong lan đã trưởng thành (nhất là các loài Phong lan rừng giai đoạn
sinh trưởng khá dài) có thể dùng các loại phân hữu cơ. Thông dụng có
thể dùng nước tiểu (pha thật loãng 1/20 và mỗi tuần tưới 2 lần), phân
các loài động vật (phân bò, lợn...) ngâm trong nước cho thật mục, lọc
lấy nước rồi tưới cho cây (1 phần phân hòa với 30 phần nước). phân
chuồng rất giàu các chất N, P, K cùng với các nguyên tố vi lượng cần
thiết, nó rất thích hợp cho các loài Phong lan trồng ở luống (trong đó
phân bò và phân lợn, được xem là thích hợp nhất). Phân bò tươi có tác
dụng ủ mát và kích thích rễ Phong lan phát triển, nếu để hoại sẽ mất đi
nhiều chất cần cho cây.
Còn phân lợn có thể bón cho Phong lan trồng ở chậu lớn vừa phân) vừa
nước tiểu lợn, nó cũng có tác dụng rất lớn đến sự tăng trưởng của rễ
Phong lan, tuy nhiên chỉ nên dùng mỗi
tháng một lần, và đối với Phong lan mới trồng nên pha nồng độ thật loàng
(1 phần phân với 100 phần nước).
Ngoài các loài phân chuồng, ngày nay còn dùng rộng rãi các loại phân
chim, phân dơi, phân tằm. Chúng đều có lượng N, P, K khá cao, các yếu
tố) vi lượng đầy đủ và đặc biệt có cấu trúc tơi, mịn, rất dễ trong việc
bón gốc Phong lan. Mỗi chậu Phong lan lớn có thể bón 20 - 30 g mỗi lần
và giữ được lâu mới phải bón lại.
Một số nghệ nhân nuôi trồng Phong lan còn dùng khô dầu (bã đậu phộng ép
khô) và các xác bã động vật (tôm, cá, lông gà vịt) và mạnh dạn hơn còn
dùng cả huyết khô. Các chất hữu cơ này đều ngâm trong nước cho nên men.
Để ít ngày cho thật hoại và hết mùi thối. Lọc lấy phần nước, pha loãng
mới đem dùng.
Mặc dù dùng loại phân nào, nhưng cách tưới phân vẫn đóng vai trò hết sức
quan trọng, dùng nhiều quá một loại, hay tưới dài ngày quá cũng trây
ảnh hưởng không tốt đến cây Phong lan.
Thời gian để tưới phân tốt nhất trong ngày hoặc vào buổi sáng sớm hay
vào buổi chiều, không nên tưới vào buổi trưa. Tuy nhiên tùy theo mùa mưa
mà có thể di chuyển lục tưới
phân cho lợi. Phải theo dõi "dự báo thời tiết" để tránh tưới phân vào
lúc có mưa (mặc dù vào buổi sáng hay chiều). Thời gian cách nhau để tưới
phân cũng hết sức quan trọng, và phải tưới phân từ nồng độ thấp tăng
dần lên nồng độ cao, trong quá trình tưới phân cần theo dõi xem xét hình
dạng ngoài cây Phong lan mà điều chỉnh lượng phân tưới. Trung bình chỉ
nên
tưới mỗi tuần một lần (nó còn tùy thuộc vào mùa mưa hay mùa khô, tùy
thuộc vào nơi ít nắng hay dâm mát). Xen kẽ với các ngày tưới phân, cần
bổ sung các ngày tưới nước cho hợp lý.
Nước tưới Phong lan không cầu kỳ lắm như mọi người tưởng trước đây, miễn
sao nước thật sạch, không mặn, không lợ là được. Tuy nhiên, tốt nhất
nên dùng nước mưa vì độ ph - 6 - 7, rất phù hợp với rễ Phong lan còn
non. Sau đó có thể dùng đến nước giếng (cần tránh nước cứng), nước ao
hồ, sông, rạch (chú ý độ ph và độ sạch của nước). Cuối cùng phổ thông và
tiện lợi nhất vẫn là dùng nước máy, chỉ cần chú ý đến độ clor trong
nước (để nước trong chum vại ít ngày cho bay hết clor).
Cách tưới nước cũng cần chú ý. Tốt nhất dùng vòi với các lỗ nhỏ và tưới
vọt lên cao, hạt nước nhỏ li ti theo gió rơi nhẹ xuống cả cây Phong lan.
Một số người có tập quán nhúng
ngập đến miệng chậu Phong lan vào chậu nước lớn. Làm như vậy nước thấm
đều vào trong từng kẽ than, kẽ gạch và ướt hết cả sơ dừa. Tuy nhiên vì
nhúng nhiều chậu Phong lan rồi mới thay nước, bệnh cây dễ lây lan từ cây
này sang cây nọ Nguyên tắc tưới nước phải nhiều, đậm nhưng phải dần dần
cho thấm đều, tránh dội nước ào vào cây Phong lan lượng
nước nhiều nhưng ngấm ít và có khi làm thương tổn cây. Tưới nước cũng
nên làm vào buổi sáng và sao cho cây được ẩm ướt suốt cho đến chiều mới
phải tưới bổ sung. Vào mùa khô, nếu trồng Phong lan nơi có độ nóng cao,
chỉ nên làm ẩm ướt toàn bộ môi trường xung quanh, đừng tưới riêng cho
cây Phong lan vì xưng quanh nóng sẽ phả hơi khô làm cây bị ngập. Lượng
nước tưới tùy thuộc theo mùa. Đặc biệt trong mùa mưa phải đón giờ mưa để
tránh khỏi mắc công vừa tưới nước, vừa làm cây bị ngập úng. Riêng đối
với các loài trồng thành luống, phải tùy theo loại đất cô giữ nước hay
không mà tưới sao cho vừa đủ. Cộng vào đó cần ủ gốc bằng rơm để giữ độ
ẩm được lâuNhiều người lầm tưởng rằng cây Phong Lan chỉ cần có
khí trời và nước là có thể sống và phát triển được. Thật ra, cây Phong
lan cũng như tất cả các loại cây trồng khác đều phải có đầy đủ chất dinh
dưỡng và kích thích tố. Nhìn chung, một cây Phong lan (cả lan rừng lẫn
lan cấy mô) đều cần rất nhiều nguyên tố, trong đó nổi bật các nguyên tố
da lượng như N (Đạm), P (Lân) và K (Kali) và các nguyên tô vi lượng như
Fe (Sắt), Cu (Đồng), Ma (Ma ngan), Bo (Bo), Mo (Molibden)...
Ngoài ra Phong lan cũng cần phải có đầy đủ các nguyên tố bổ sung như Ca
(Calci), Mg (ma giê), S (sunphua)... Mỗi một loại nguyên tố đều có giá
trị dinh dưỡng riêng của nó, không thể thiếu được.
Ví dụ, đạm cần cho việc đảm bảo Protein và Nuleoprotein trong tế bào,
giúp cho sự tăng trưởng của cây (nhất là ở lá) và sự hô hấp. Cây Phong
lan thiếu đạm sẽ cằn cỗi, yếu, không xanh tươi và lá nhỏ, hơi vàng. Còn
lân rất cần cho sự quang hợp, giúp cho việc tăng cường sự chuyển hóa
năng lượng trong cơ thể, làm cây chóng ra rễ, nẩy mầm khỏe và sớm có
hoa.
Thiếu lân, cây Phong lan sẽ kém tăng trương, cây nhỏ, sức đề kháng kém,
lá xanh pha tím, rễ ít, chậm ra hoa. Còn Kali đảm bảo sự vận chuyển nước
và các chát dinh dưỡng trong
cây, luân lưu sự điều hòa như quang hợp, phân hóa tế bào, làm cho cây dự
trữ được chất dinh dtfơng. Nếu thiếu Ka li, cây ngừng phát triển, khô
dần, lá úa vàng dễ rụng.
Hiện nay, do việc nuôi trồng Phong lan đã đi vào sản xuất công nghiệp,
do đó rất nhiều cơ sở sản xuất đã pha sẵn các dung dịch dinh dưỡng để
bón cho cây, trong đó chủ đạo gồm 3 nguyên tố chủ yếu N, P, K với các
nguyên tố vi lượng bổ sung thích hợp. Phong lan sau khi được đưa ra khỏi
chai cấy mô sẽ phát triển quả 4 giai đoạn với 4 chế độ dinh dưỡng khác
nhau:
- Phong lan dưới 3 tháng tuổi, phân bón chủ yếu là đạm, còn lân và kali
cũng dùng, nhưng rất loãng. Cụ thể Phong lan 2 tháng dùng 3 g đạm pha
trong 10 lít nước và tưới mỗi tuần 1 lần... Phong lan 3 tháng, dùng 5 g
đạm trong 10 lít nước và tưới 10 ngày 1 lần (có thể pha loãng bằng một
nửa và tưới sát ngày hơn).
- Phong lan từ 4 tháng đến 10 tháng tuổi, dùng cả 3 loại nguyên tố, với
công thức N = 3, P = 1, K : 1. cụ thể là: 10g N + 3g P + 3g K pha trong
10 lít nước và cứ 15 ngày tưới 1 lần (có thể pha loãng một nửa và tưới 1
tuần 1 lần).
- Phong lan từ 10 tháng đến 16 tháng tuổi, dùng cả 3 nguyên tố như nhau
(N = 2, P = 2, K = 2) cụ thể là : 6g N + 6g P + 6g K, pha trong 10 lít
nước, 15 ngày tưới 1 lần (có thể pha loãng một nửa và một tuần tưới một
lần), kết hợp pha thêm nguyên tố vi lượng.
- Phong lan từ 16 tháng tuổi trở lên, cho đến khi ra hoa, dùng công thức
N = 1, P = 2, K = 3. Cụ thể là 5g N, 10g P, 15g K pha chung trong 10
lít nước, nửa tháng tưới 1 lần (có thể pha loãng một nửa và tưới tuần 1
lần) dùng nhiều nguyên tố vi lượng hơn.
Về nguồn phân vô cơ này, có thể dùng các loại cho phù hợp với Phong lan
như N nên dùng (NH4)2SO4 21% N (Sulphat amnonium, hơi chua, Phong lan dễ
tiếp thu. Về P nên dùng [CaH4(PO4)2CaSO4 (Super lân) 20% P2O5 dễ tan
nên Phong lan hấp thu được ngay. Về K nên dùng SO4K2 (sulphat Kali). Còn
các nguyên tố khác như Ca thì dùng Ca(NO3)2 (không nên dùng vôi trắng);
Mg thì dùng MgSO4 hay MgHPO4; Fe nên dùng sắt tam FeCl3; còn Cu nên
dùng đồng nhị CuCl2; Zn có thể dùng cả ZnCl2 Và ZnSO4; Cũng như Ma dùng
cả MnCl2 và MnSO4. Ngoài ra, có thể pha thêm một ít các vitamin (loại C
và B) các chất kích thích tố như 2,4 D, Giberalin, Citokinin...
Khi Phong lan đã trưởng thành (nhất là các loài Phong lan rừng giai đoạn
sinh trưởng khá dài) có thể dùng các loại phân hữu cơ. Thông dụng có
thể dùng nước tiểu (pha thật loãng 1/20 và mỗi tuần tưới 2 lần), phân
các loài động vật (phân bò, lợn...) ngâm trong nước cho thật mục, lọc
lấy nước rồi tưới cho cây (1 phần phân hòa với 30 phần nước). phân
chuồng rất giàu các chất N, P, K cùng với các nguyên tố vi lượng cần
thiết, nó rất thích hợp cho các loài Phong lan trồng ở luống (trong đó
phân bò và phân lợn, được xem là thích hợp nhất). Phân bò tươi có tác
dụng ủ mát và kích thích rễ Phong lan phát triển, nếu để hoại sẽ mất đi
nhiều chất cần cho cây.
Còn phân lợn có thể bón cho Phong lan trồng ở chậu lớn vừa phân) vừa
nước tiểu lợn, nó cũng có tác dụng rất lớn đến sự tăng trưởng của rễ
Phong lan, tuy nhiên chỉ nên dùng mỗi
tháng một lần, và đối với Phong lan mới trồng nên pha nồng độ thật loàng
(1 phần phân với 100 phần nước).
Ngoài các loài phân chuồng, ngày nay còn dùng rộng rãi các loại phân
chim, phân dơi, phân tằm. Chúng đều có lượng N, P, K khá cao, các yếu
tố) vi lượng đầy đủ và đặc biệt có cấu trúc tơi, mịn, rất dễ trong việc
bón gốc Phong lan. Mỗi chậu Phong lan lớn có thể bón 20 - 30 g mỗi lần
và giữ được lâu mới phải bón lại.
Một số nghệ nhân nuôi trồng Phong lan còn dùng khô dầu (bã đậu phộng ép
khô) và các xác bã động vật (tôm, cá, lông gà vịt) và mạnh dạn hơn còn
dùng cả huyết khô. Các chất hữu cơ này đều ngâm trong nước cho nên men.
Để ít ngày cho thật hoại và hết mùi thối. Lọc lấy phần nước, pha loãng
mới đem dùng.
Mặc dù dùng loại phân nào, nhưng cách tưới phân vẫn đóng vai trò hết sức
quan trọng, dùng nhiều quá một loại, hay tưới dài ngày quá cũng trây
ảnh hưởng không tốt đến cây Phong lan.
Thời gian để tưới phân tốt nhất trong ngày hoặc vào buổi sáng sớm hay
vào buổi chiều, không nên tưới vào buổi trưa. Tuy nhiên tùy theo mùa mưa
mà có thể di chuyển lục tưới
phân cho lợi. Phải theo dõi "dự báo thời tiết" để tránh tưới phân vào
lúc có mưa (mặc dù vào buổi sáng hay chiều). Thời gian cách nhau để tưới
phân cũng hết sức quan trọng, và phải tưới phân từ nồng độ thấp tăng
dần lên nồng độ cao, trong quá trình tưới phân cần theo dõi xem xét hình
dạng ngoài cây Phong lan mà điều chỉnh lượng phân tưới. Trung bình chỉ
nên
tưới mỗi tuần một lần (nó còn tùy thuộc vào mùa mưa hay mùa khô, tùy
thuộc vào nơi ít nắng hay dâm mát). Xen kẽ với các ngày tưới phân, cần
bổ sung các ngày tưới nước cho hợp lý.
Nước tưới Phong lan không cầu kỳ lắm như mọi người tưởng trước đây, miễn
sao nước thật sạch, không mặn, không lợ là được. Tuy nhiên, tốt nhất
nên dùng nước mưa vì độ ph - 6 - 7, rất phù hợp với rễ Phong lan còn
non. Sau đó có thể dùng đến nước giếng (cần tránh nước cứng), nước ao
hồ, sông, rạch (chú ý độ ph và độ sạch của nước). Cuối cùng phổ thông và
tiện lợi nhất vẫn là dùng nước máy, chỉ cần chú ý đến độ clor trong
nước (để nước trong chum vại ít ngày cho bay hết clor).
Cách tưới nước cũng cần chú ý. Tốt nhất dùng vòi với các lỗ nhỏ và tưới
vọt lên cao, hạt nước nhỏ li ti theo gió rơi nhẹ xuống cả cây Phong lan.
Một số người có tập quán nhúng
ngập đến miệng chậu Phong lan vào chậu nước lớn. Làm như vậy nước thấm
đều vào trong từng kẽ than, kẽ gạch và ướt hết cả sơ dừa. Tuy nhiên vì
nhúng nhiều chậu Phong lan rồi mới thay nước, bệnh cây dễ lây lan từ cây
này sang cây nọ Nguyên tắc tưới nước phải nhiều, đậm nhưng phải dần dần
cho thấm đều, tránh dội nước ào vào cây Phong lan lượng
nước nhiều nhưng ngấm ít và có khi làm thương tổn cây. Tưới nước cũng
nên làm vào buổi sáng và sao cho cây được ẩm ướt suốt cho đến chiều mới
phải tưới bổ sung. Vào mùa khô, nếu trồng Phong lan nơi có độ nóng cao,
chỉ nên làm ẩm ướt toàn bộ môi trường xung quanh, đừng tưới riêng cho
cây Phong lan vì xưng quanh nóng sẽ phả hơi khô làm cây bị ngập. Lượng
nước tưới tùy thuộc theo mùa. Đặc biệt trong mùa mưa phải đón giờ mưa để
tránh khỏi mắc công vừa tưới nước, vừa làm cây bị ngập úng. Riêng đối
với các loài trồng thành luống, phải tùy theo loại đất cô giữ nước hay
không mà tưới sao cho vừa đủ. Cộng vào đó cần ủ gốc bằng rơm để giữ độ
ẩm được lâu